ខេត្តបាត់ដំបង គឺជាខេត្តមួយនៅភាគពាយ័ព្យនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ខេត្តបាត់ដំបង មានទីប្រជុំជនធំនៅក្រុងបាត់ដំបង។ ខេត្តបាត់ដំបងមានព្រំប្រទល់ ខាងជើងជាប់ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ខាងកើតជាប់ខេត្តសៀមរាប និងបឹងទន្លេសាប ខាងត្បូងជាប់ខេត្តពោធិ៍សាត់ ខាងលិចជាប់ខេត្តប៉ៃលិន និងខេត្តច័ន្ទបុរី(ប្រទេសថៃ)។

អំពីឈ្មោះបាត់ដំបង
អ្នកតាដំបងក្រញូង គឺជានិមិត្តរូបនៃខេត្តបាត់ដំបងលោកតាដំបងគ្រញូងជាកូនរាស្ត្រសាមញ្ញកើតចេញពីស្រទាប់កសិករបានឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិជាស្តេចខ្មែរទី១៧ បន្ទាប់ពីព្រះបាទចក្រព័ត្រសោយទីវង្គតហើយបានដាក់ឈ្មោះ ថាព្រះបាទគោត្តមអមរទេវរាជ នៅថ្ងៃទី១០កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំឆ្លូវ គ.ស១០០១-១០០៨។ បើតាមឯកសារពង្សាវតារវត្តទឹកវិលក្នុងស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាលបានកត់ត្រាទុកថា នាយញូង មានដើមកំណើតនៅស្រុកសួនមង្ឃុតមានឪពុកឈ្មោះ សួន ម្តាយ ឈ្មោះ សែន មុននាយញូង មកចាប់កំណើតឪពុកបានយល់សប្តិឃើញព្រះកាល(ជាព្រះអាទិទេពផ្នែកកាលវេលាឬក៍ជាមច្ចុរាជ) បានយកដាវមកប្រគល់ឲ្យពេលនោះលោកគ្រូចៅអធិការវត្តភ្នំបានទស្សន៍ទាយថា ប្រពន្ធគាត់នឹងបានកូនប្រុស។ កូនប្រុសហ្នឹងបានឡើងសោយរាជ្យតែមិនបានអាយុវែងទេ។ ពេលមានផ្ទៃពោះនាងសែនត្រូវជាម្តាយតែងតែចង់បរិភោគប្រមាត់ដី(ជារុក្ខជាតិម្យ៉ាងតូចទាបដូចស្មៅពណ៌បៃតង គ្មានផ្កាទេហើយដែលតែងតែយកមកដាំជាប់គ្នារដឹកលម្អតាមសួនច្បារមានរស់ជាតិល្វីងដូចរស់ជាតិទឹកប្រមាត់ធ្វើជាបន្លែស្លស្រឡក់ហើយក៍ជាឱសថកែរោគគ្រុនស្រៀវស្រាញ)។ នាយសួន ជាប្តីតែងតែទៅកាត់យកមកចម្អិនធ្វើជាអាហារឲ្យប្រពន្ធបរិភោគតាមចំណង៉ចិត្ត។ នៅថ្ងទី៦កើតខែពិសាខឆ្នាំថោះ ព.ស១១៥៤។ នាងសែន សម្រាលបានកូនប្រុសមួយដាក់ ឈ្មោះញូង ព្រោះកូននោះមានសម្បុរខ្មៅស្រអែមស្វាយ។ នាយញូង ពេលធំឡើងបានទៅរៀនសូត្រនៅវត្តភ្នំជាមួយព្រះចៅអធិការ។ ថ្ងៃមួយព្រះមហាក្សត្រតម្រូវឱ្យកេណ្ឌប្រជារាស្ត្រទៅកាប់ឈើ ជញ្ជូនថ្មយកមកសាងសង់ព្រះមរមរាជវាំងនិងបាចទឹកសម្អាតស្រះ អូរ ប្រឡាយតូចធំក្នុងព្រះនគរ។ នាយញូង ត្រូវបានចៅហ្វាយខេត្តចាត់ឱ្យធ្វើជាមេធំហើយបញ្ជូនទៅបំពេញការងារឯមហានគរ។ នាយត្រូវគេបង្គាប់ទៅកាប៎ឈើ និងជញ្ជូនថ្មនៅជើងភ្នំដងរែក និងក្រុមកំណែនខ្លះទៀតក៍ត្រូវគេបញ្ជូនទៅធ្វើការនៅភ្នំគូលែន។ ថ្ងៃមួយនាយញូងដល់វេននៅចាំជំរុំ ហើយមានភារកិច្ចដាំស្លចម្អិនអាហារសម្រាប់ក្រុមកំណែនឯទៀត ដែលចេញទៅបំពេញការងារ។ ដាំបាយឆ្អិនកាលណានាយញូងរកអ្វីមកជ្រួយបាយមិនបាន នាយក៏យកមែកដើមរកាខ្មៅមកជ្រួយបាយ។ ភ្លាមនោះបាយសស្គុសក៏ប្រែពណ៌ទៅជាខ្មៅ។ ដោយក្តីហេវហត់និងឃ្លានផងនាយញូក៏កាយញាត់ៗបាយពណ៌ខ្មៅទាល់តែអស់រលីង។ បន្ទាប់មកនាយញូងក៍ចាប់ផ្តើមដាំបាយជាថ្មី ទុកឲ្យក្រុមកំណែន។ តែម្តងនេះពេលនាយរកមែកឈើដើមរកាខ្មៅនោះ មកជ្រួយបាយស្រាប់តែមែកនោះបាត់ស្រមោលរកមិនឃើញមែកដើមរកាខ្មៅដែលបាត់ទៅនោះ គេមិនដឹងឡើយថាជាអន្តរាគមន៍ទេវតាឬខ្មោច អារក្សយកមកដាក់ហើយលាក់បំបាំងយកទៅវិញ។ ហើយកន្លែងដែលបាត់ដើមរកាខ្មៅគេឱ្យឈ្មោះថា បាត់ដំបងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ពេលនោះនាយញូងស្រាប់តែមានកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសារទាំង៧ ស្រាប់តែមានដំបងគ្រញូងមួយបានលេចចេញមកយ៉ាងអស្ចារ្យ។ នាយញូង បានយកដំបងនោះមកធ្វើជាអាវុធសម្រាប់ប្រើ។ នាយញូងចាប់យកដំបងមកគ្រវីវិលញាប់ស្មេរ ដូចកងចក្រហើយនាយក៏អាចហក់លោតបានដល់ទៅកម្ពស់១៥ហត្ថផង។ មនុស្សម្នាទាំងឡាយដែលបានឃើញឬទ្ធិចេស្តានាយញូងខ្លាំងអស្ចារ្យដូច្នេះបាននាំគ្នាដាក់ឈ្មោះឱ្យថា “ដំបងគ្រញូង” ជារៀងរហូតមក។ ដឹងច្បាស់ថា ខ្លួនមានកម្លាំងខ្លាំងក្លាពូកែលើសអស់មនុស្សធម្មតាហើយមានឬទ្ឌានុភាព នាយញូងចាប់ផ្តើមបែកគំនិតចង់សោយរាជ្យធ្វើជាស្តេចដូច ដែលក្រុមជនកំណែនបានស្នើសុំ។ នាយញូង បានស្រែកប្រកាសប្រាប់ពួកកំណែនទាំងអស់ ឲ្យឈប់កាប់ដើមឈើសម្រាប់យកទៅសង៉ព្រះរាជវាំងស្តេចហើយឲ្យកាប់ដើមឈើធ្វើជាអាវុធវិញមានដូចជាដំបង ព្រនង់ ផលិតជាកាំបិតដាវ លំពែង ពូថៅ ព្រួញ ធ្នូ ស្នា ហើយនាំគ្នាហ្វឹកហាត់ជាកងទ័ពដើម្បីចេញដំណើរទៅព័ទ្ធរាជវាំងវាយប្រហារស្តេចចក្រព័ត្រដណ្តើមរាជ្យ។ ប្រជាជនទាំងអស់បានស្មោះស្ម័គ្រនាំគ្នាដើរតាមដំបងគ្រញូង។ ដូច្នេះគេអាចរួចពីកំណែនលែងហត់នឿយកាប់ឈើ ជញ្ជូនថ្មបម្រើស្តេចទៀត។ ដំបងគ្រញូងលើកទ័ព១០ម៉ឺននាក់ច្បាំងឡោមព័ទ្ធព្រះមហានគរ។ ចំណែកព្រះមហាក្សត្រចក្រព័ត្រកំពុងមានជំងឺជាទម្ងន់ បានបែងចែកទ័ពជាពីរផ្នែកឱ្យចេញទៅទប់ទល់ជាមួយដំបងគ្រញូង។ ទ័ពផ្នែកទី១ ត្រូវចេញទៅក្រៅក្រុងវាយប្រយុទ្អប្រឈមមុខផ្ទាល់ជាមួយសត្រូវ។ ឯទ័ពផ្នែកទី២វិញ ត្រូវនៅប្រចាំការការពាររាជធានី។ ការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ពទាំងសងខាងធ្វើឲ្យពលទាហានស្លាប់និងរបួសយ៉ាងច្រើនមីរដេរដាស។ ទ័ពដំបងគ្រញូងទទួលបានជ័យជម្នះដោយកម្ទេចទ័ពផ្នែកទី១របស់ស្តេចហើយសម្រុកចូលព័ទ្ធមហានគរជុំជិត។ ព្រះមហាក្សត្រនៅសល់តែកងទ័ពការពារទីក្រុងតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងឱកាសនោះដំបងគ្រញូងបានចាត់ពលសេនាត្រៀមចន្លុះនិងជ័រឈើ។ ពេលយប់កណ្តាលអាធ្រាត្រដំបងគ្រញូងបានបញ្ជាឱ្យកងទ័ពវាយសន្ធាប៉ ដាក់ជណ្តើរផ្លោះឡើងកំពែងមហានគរយ៉ាងរហ័សរហួនហើយចាក់ស្រោចគប់ដុតជ័រឈើបោះចូលទៅលើផ្ទះសម្បែងក្នុងបរិវេណក្រុង។ មិនយូរប៉ុន្មានកងទ័ពព្រៃរបស់ដំបងគ្រញូងវាយកម្ទេចទ្វារមហានគរទទួលបានជោគជ័យហើយក៍សម្រុកវាយលុកកាប់សម្លាប់យ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃទៅលើកងទ័ពព្រះរាជានិងប្រជាជនស្លូតត្រង់ទាំងក្មេងចាស់ប្រុសស្រី។គ្រានោះព្រះមហាក្សត្រចក្រព័ត្រមានជំងឺផងបានដកព្រះខ័នបម្រុងក្រោកឈរឡើងតស៊ូ ក៏ធ្លាក់ពីលើក្រឡាបន្ទំសុគគក្នុងគ្រានោះទៅក្នុងព្រះជន្ម៤៩វស្សា ព្រះអង្គចក្រព័ត្រសោយរាជ្យបាន២៩ឆ្នាំ។ ចំណែកដំបងគ្រញូងបានឡើងគ្រងរាជ្យជាស្តេចខ្មែរទី១៧ ដោយដាក់ព្រះនាមថាព្រះបាទគោត្តមអមរទេវរាជ។

ប្រាសាទបាណន់ ប្រាសាទបាណន់ជារចនាបថកណ្តាលស.តទី ១១ និងចុងស.តទី១២។ ព្រះរាជា ដែលបានកសាងមុនគេគឺព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី២ (១០៥០ ដល់ ១០៦៦) ក្រោយមកត្រូវបញ្ចប់ដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ (១១៨១.១២១៩)។ ប្រាសាទបាណន់ត្រូវបានកសាងលើកំពូលភ្នំដែលមានកំពស់ប្រមាណជាង១០០ម ដោយមានកាំជណ្តើរចំនួន៣៥២កាំ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំកន្ទឺ២ ស្រុកបាណន់ ចំងាយ ២៥គ,ម ពីទីរួមខេត្តតាមដងផ្លូវខេត្តលេខ ១៥៥ ស្របតាមដងស្ទឹងសង្កែទៅទិសនិរតី។ នៅជើងភ្នំបាណន់មានគូទឹក និងល្អាងសំខាន់ពីរគឺល្អាងព្រះទឹក និងល្អាងបិទមាស។ រមណីយដ្ឋានប្រាសាទបាណន់ គឺជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រផង និងជារមណីយដ្ឋានធម្មជាតិផង ពីព្រោះកសាងឡើងនៅលើកំពូលភ្នំប្រកបទៅដោយធម្មជាតិព្រៃព្រឹក្សាដ៏ស្រស់ត្រកាល ព្រមទាំងមានទឹកស្ទឹងសង្កែរួមជាមួយផង។ ភូមិសាស្ត្រ និង បរិស្ថានជុំវិញបានផ្តល់អំនោយផលបន្ថែមទៀតលើវិស័យទេសចរណ៍ ពីព្រោះសងខាងដងផ្លូវទៅកាន់រមនីយដ្ឋាននេះសំបូរទៅដោយភោគផលដំនាំកសិកម្មដូចជាស្រូវ ជាពិសេសចំការក្រូចពោធិ៍សាត់ដ៏ល្បីល្បាញក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានរសជាតិឆ្ងាញ់។ ដំនាំក្រូចផ្តល់ផលក្នុងមួយឆ្នាំ ២ដង ហើយបានដឹកនាំទៅលក់តាមបណ្តាខេត្តនានានិងទីក្រុងភ្នំពេញផង។

ប្រាសាទឯកភ្នំ ប្រាសាទវត្តឯក ឬឯកភ្នំ ជាស្ថាបត្យកម្មរចនាបទក្នុងស.តទី ១១ កសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១០២៧ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសុរិយវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) ។ ប្រាសាទវត្តឯកមានទីតាំងនៅក្នុងឃុំពាមឯក ស្រុកឯកភ្នំ ចំងាយ ១៥គ.ម ពីទីរួមខេត្ត។ នៅជុំវិញប្រាសាទមានគូទឹកមួយ សព្វថ្ងៃប្រាសាទនេះត្រូវបាក់បែកជាច្រើនអន្លើដោយមូលហេតុធម្មជាតិ និង ការជីកកកាយពីមនុស្ស ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ប្រាសាទនេះនៅមានទ្រង់ទ្រាយល្អខ្លះគួរឱ្យអ្នកទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិមកទស្សនា។

ប្រាសាទបាសែត ប្រាសាទបាសែត ត្រូវបានកសាងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសុរិយវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) ដែលមានទីតាំងលើទួលមួយចំងាយ ១៥ គ.ម ពីទីរួមខេត្ត ស្ថិតក្នុងភូមិបាសែត ឃុំតាប៉ុន ស្រុកសង្កែ។ ប្រាសាទបាសែត ជាស្ថាបត្យកម្មក្នុងស.វទី១១ កសាងឡើងក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ១០៣៦ ដល់ឆ្នាំ ១០៤២។ នៅក្បែរប្រាសាទនេះមានស្រះទឹកបុរាណមួយរាងការេ ២០ម បួនជ្រុង ជំរៅ១២ម លក្ខណៈពិសេសរបស់ស្រះទឹកបុរាណនេះគឺមានទឹកខួបប្រាំង ខួបវស្សា។

ប្រាសាទស្នឹង ប្រាសាទស្នឹងស្ថិតនៅក្នុងឃុំស្នឹង ស្រុកបាណន់ មានចំងាយ ២២គ.ម ពីទីរួមខេត្ត។ ប្រាសាទស្នឹងកសាងអំពីឥដ្ឋនៅលើទួលមួយបណ្តោយ ៣០ម ទទឹង ២០ម។ តាមការសង្កេតមើល ប្រាសាទនេះមានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងបណ្តាប្រាសាទកសាងក្នុងសតរត្សទី ១២ ដែរ។ ប្រាសាទចំនួន 0២ ស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណរត្តស្នឹង និង មួយទៀតស្ថិតនៅពីមុខវត្ត នៅលើបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ៥៧ ដែលជាផ្លូវតភ្ជាប់ពីខេត្តបាត់ដំបងទៅក្រុងប៉ៃលិន។

រមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្តភ្នំសំពៅ គឺជារមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយដែលភ្ញៀវទេសចរនិយមទៅកំសាន្ត ជាពិសេសភ្ញៀវក្នុងស្រុក ក្នុងថ្ងៃសំរាក ឫបុណ្យប្រពៃណីផ្សេងៗ ដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ។ល។ រមណីយដ្ឋាននេះមានទីតាំងស្ថិតនៅតាមដងផ្លូវជាតិលេខ ១០ ខាងឆ្វេងដៃមានចំងាយ ១៣គ.ម ពីទីរួមខេត្ត។ បើពិនិត្យឱយម៉ត់ចត់ ភ្នំនេះមានទ្រង់ទ្រាយដូចជាសំពៅ មានកំពស់ ១០០ម មានកាំជណ្តើរជាង៧០០កាំ។ ក្នុងតួភ្នំទាំងមូលមានល្អាងជាច្រើន ប៉ុន្តែល្អាងសំខាន់ៗដែលគេនិយមទស្សនាគឺ ល្អាងផ្កាស្លា ល្អាងល្ខោន ល្អាងអសុក។ នៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តមួយឈ្មោះថា វត្តគិរីរម្យ។ នៅជុំវិញក្បែរភ្នំសំពៅ មានចង្កោមភ្នំផ្សេងៗទៀតដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នាក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរ រាជកុល និងនាងរំសាយសក់ ដូចជាភ្នំក្តោង ភ្នំក្រពើ ភ្នំទ្រុងមាន់ ភ្នំទ្រុងទា ភ្នំនាងរំសាយសក់។ល។ ដែលសុទ្ធតែជារមណីយដ្ឋានធម្មជាតិ។ ភំ្នសំពៅស្ថិតនៅក្នុងភូមិ-ឃុំភ្នំសំពៅ ស្រុកបាណន់។

រមណីយដ្ឋានអាងកំពីងពួយ អាងកំពីងពួយបានត្រូវកសាងឡើងក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យអំឡុងទស្សវត្សទី ៧៦ ប្រជាជនជាច្រើនរយពាន់អ្នកត្រូវបានពលីក្នុងការកសាងអាងទឹកនេះ។ អាងកំពីងពួយស្ថិតនៅចន្លោះភ្នំពីរគឺ ភ្នំគល់ និងភ្នំតាង៉ែន ក្នុងឃុំតាគ្រាម ស្រុកបាណន់ មានចំងាយ ៣៥គ.ម ពីទីរួមខេត្ត និងមានចំងាយ ១៩គ.ម ពីផ្លូវជាតិលេខ ៥៧អតីតផ្លូវជាតិលេខ ១០ត្រង់ចន្លោះភ្នំក្រពើនិងភ្នំទ្រុងមាន់។ ទំនប់អាង មានបណ្តោយ ៧៥០០ម និងទទឹងមាន ១៩០០ម អាចផ្ទុកទឹកបានចំនួន ១១០.០០០.០០០ ម៉ែតគូប នៅក្នុងរដូវវស្សា គឺជាប្រភពទឹកសំរាប់ស្រោចស្រព តាមសេចក្តីត្រូវការក្នុងវិស័យកសិកម្ម។ អាងកំពីងពួយ មិនគ្រាន់តែផ្តល់ផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើនក្នុងវិស័យកសិកម្មតែមួយមុខប៉ុណ្ណោះទេ ជាពិសេសលើសពីនេះទៅទៀតបានផ្តល់ប្រយោជន៍យ៉ាងសំខាន់បំរើឱ្យវិស័យទេសចរណ៍ គឺជារមណីយដ្ឋានមួយដែលទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិនិយមទៅលំហែយកខ្យល់អាកាសបរិសុទ្ធ ទស្សនាភ្នំ និងមុជទឹកលេង។ ប្រជាជននៅក្បែរអាងកំពីងពួយមានអាជីវកម្មធ្វើស្រែចំការនិងនេសាទត្រី។

ដំណើរទស្សនកិច្ចសិក្សារបស់សិស្សថ្នាក់ ទី១២ សាលា ប៊ែលធី អន្តរជាតិ ទៅកាន់ ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក
ដំណើរកម្សាន្តមហាគ្រួសារ Alliance Pharma Canbodge ទៅខេត្តព្រះសីហនុ
ប៊ែលធី ទេសចរណ៍ រៀបចំដំណើរកម្សាន្ត សម្រាប់បុគ្គលិក ទៅកាន់កោះឋានសួគ៌ ខេត្តព្រះសីហនុ